Guzy ślinianek należą do chorób występujących stosunkowo rzadko. Szacuje się, że stanowią od 3 do 6% nowotworów głowy i szyi. Należy pamiętać, że nie każdy guz ślinianki to rak. W Polsce częstotliwość występowania nowotworów złośliwych w tym obszarze to mniej niż 2 przypadki na 100 000 osób. Mimo wszystko z każdym niepokojącym objawem należy jak najszybciej udać się do lekarza. Jakie są rodzaje guzów ślinianek, jak się je diagnozuje i leczy? Na te pytania znajdziesz odpowiedzi w artykule.
Czym są ślinianki i jakie są ich rodzaje?
Ślinianki, czyli gruczoły ślinowe, to narządy wydzielania zewnętrznego. Jak wskazuje nazwa, są one odpowiedzialne za produkcję śliny, spełniającej wiele funkcji w jamie ustnej oraz jamie gardła. Bez niej niemożliwe byłoby między innymi prawidłowe trawienie i połykanie pokarmów. Oprócz tego ślina działa nawilżająco i bakteriobójczo.
W skład ślinianek wchodzą trzy pary gruczołów dużych, a także gruczoły małe, rozlokowane w błonie śluzowej jamy ustnej i gardła.
3 duże gruczoły ślinowe dzieli się na:
- Ślinianki przyuszne – są największymi gruczołami ślinowymi, a ich masa wynosi ok. 30-40 g. Rozlokowane są w sposób symetryczny po dwóch stronach twarzy, mają szaro- żółte zabarwienie, są miękkie i u zdrowych osób niewyczuwalne. Przez ich miąższ przebiega tętnica szyjna zewnętrzna, żyła zażuchwowa i nerw twarzowy. W śliniankach przyusznych znajdują się również węzły i naczynia chłonne.
- Ślinianki podżuchwowe – są znacznie mniejsze i twardsze od ślinianek przyusznych. Znajdują się po obu stronach, tuż pod dolnym brzegiem żuchwy w tzw. trójkątach podżuchwowych. Ich ujście znajduje się pod językiem.
- Ślinianki podjęzykowe – znajdują się na dnie jamy ustnej, przylegają bezpośrednio do trzonu żuchwy po dwóch stronach jej spojenia. Są najmniejszymi gruczołami i odprowadzają ślinę do dna jamy ustnej, podobnie jak ślinianki podżuchwowe.
Czym jest guz ślinianki i jakie są jego rodzaje?
Nazwa “guz” stosowana jest do opisu wszelkich wyczuwalnych podczas badania zmian, które stanowią powiększenie konkretnych narządów lub występują jako nowe struktury. Pojęcie “guz ślinianki” zarezerwowane jest zwykle dla nowotworów – zarówno tych łagodnych, jak i złośliwych.
Przyczyny występowania guzów ślinianek nie są do końca poznane. Może mieć na to wpływ ekspozycja na chemikalia, pył drzewny. Rolę odgrywają także czynniki genetyczne.
Patologiczne zmiany w tym obszarze diagnozuje się najczęściej u osób po 50. i 60. roku życia.
Najwięcej, bo aż 80% guzów wykrywa się w śliniankach przyusznych, ok. 15% w śliniankach podżuchwowych, a powyżej 5% w podjęzykowych.
Jakie są najczęstsze rodzaje guzów ślinianek?
Wśród zmian łagodnych wymienia się m.in:
- Gruczolaka wielopostaciowego – najczęściej występujący nowotwór łagodny, nazywany guzem mieszanym. Rośnie bardzo długo nie dając objawów. Występuje głównie w śliniankach przyusznych, rzadko ulega zezłośliwieniu,
- Gruczolaka limfatycznego – kolejny co do częstotliwości – inaczej guz Warthina – nowotwór niezłośliwy zlokalizowany przeważnie w śliniankach przyusznych,
- Gruczolaka jednopostaciowego – nowotwór łagodny zbudowany tylko z jednego rodzaju tkanki,
- Gruczolaka podstawnokomórkowego – zlokalizowany jest zwykle w śliniankach przyusznych, dając objawy w postaci niewielkich guzów w okolicy policzka lub wargi,
- Adenoma canaliculare –w budowie i objawach przypomina gruczolaka podstawnokomórkowego,
- Gruczolaka kwasochłonnego ziarnistego – występuje najczęściej w śliniankach przyusznych i daje symptomy w postaci pojedynczych guzów w okolicy ucha i żuchwy.
Nowotwory złośliwe ślinianki to najczęściej:
- Rak śluzowo-naskórkowy – dawniej nazywany guzem Stewarda, nowotwór złośliwy występujący często w śliniankach przyusznych. Jest to jeden z najczęstszych nabłonkowych nowotworów złośliwych gruczołów ślinowych. Może wywoływać odległe przerzuty, np. do płuc i kości,
- Rak gruczołowo-torbielowaty – nowotwór złośliwy mogący rozwijać się latami, prowadząc do rozrostu wielkiego guza. Często nacieka na nerwy czuciowe wywołując dolegliwości bólowe,
- Gruczolakorak – ma wiele odmian, z których każda ma inną budowę, zdolność tworzenia przerzutów, a co za tym idzie daje inne rokowania.
Nowotwór ślinianki – objawy
Pacjenci bardzo często niepokoją się, że objawem nowotworu gruczołów ślinowych są powiększone ślinianki. Takie symptomy mogą jednak oznaczać wiele innych chorób, np. powiększenie ślinianek przyusznych – zwłaszcza u dzieci – wywołuje wirus świnki.
Objawem nowotworu ślinianek jest najczęściej guz. W przypadku ślinianek przyusznych jest on przeważnie zlokalizowany w okolicy małżowiny usznej. Jeśli chodzi o ślinianki podżuchwowe, to guzy widoczne są poniżej żuchwy, w okolicy szyi. Nowotwór ślinianek podjęzykowych może być zaobserwowany w obrębie podniebienia i jamy ustnej.
Zmiany zwykle nie wywołują dolegliwości bólowych, są miękkie i w różnym zakresie ruchome względem otaczającego je podłoża.
Inne symptomy nowotworu ślinianki to zaburzenia połykania spowodowane przesunięciem migdałka gardłowego.
W przypadku zmian złośliwych, obserwuje się również szereg innych dolegliwości. Niekiedy rak ślinianki daje objawy takie jak porażenie nerwu twarzowego. Pacjent ma wtedy problemy z mimiką twarzy, widoczny jest opadający kącik ust i niedomykalność oka. Chory nie może też zmarszczyć czoła.
Na złośliwy charakter guza ślinianki może też wskazywać powiększenie węzłów chłonnych oraz nieprzemijający ból, który często towarzyszy chorym w zaawansowanych stadiach nowotworu. Jego przyczyną jest zwykle naciekanie złośliwej zmiany na nerwy czuciowe albo kości.
Diagnostyka i sposoby leczenia raka ślinianki
Podstawą w diagnostyce guzów ślinianek jest badanie lekarskie. W celu dokładniejszego określenia charakteru zaobserwowanych zmian, wykonuje się również inne badania.
Są to przede wszystkim:
- USG,
- tomografia komputerowa
- rezonans magnetyczny.
Dwa ostatnie badania – zwłaszcza z wykorzystaniem kontrastu dożylnego, umożliwiają bardzo dokładną wizualizację guzów.
W celu ostatecznego określenia rodzaju nowotworu wykonuje się biopsję cienkoigłową. To badanie zalecane jest zwłaszcza przy podejrzeniu złośliwości guza.
Dzięki dokładnej diagnostyce możliwe jest zaplanowanie odpowiedniej terapii.
Leczenie nowotworów ślinianek – zarówno łagodnych jak i złośliwych – polega na chirurgicznym usunięciu guza wraz z sąsiadującymi tkankami.
W przypadku raka ślinianki usuwa się także lokalne węzły chłonne, a jeśli zmiany są rozległe, operacja dotyczy też najbliższych struktur, takich jak skóra, mięśnie czy kości. Minimalizuje to ryzyko nawrotu nowotworu.
W niektórych przypadkach podczas operacji może dojść do uszkodzenia nerwu twarzowego lub konieczności jego całkowitego usunięcia. Obecnie nie ma badań obrazowych, które jednoznacznie ukazywałyby naciekanie nerwu twarzowego. Jest to widoczne dopiero w trakcie operacji. Lekarz zawsze dokłada wszelkich starań, aby zachować nerw twarzowy, ale zdarza się, że dla uzyskania lepszych efektów leczenia, trzeba go poświęcić.
Oprócz tego, w przypadku zmian złośliwych, stosuje się radioterapię. Czasami jest to leczenie uzupełniające (obok operacji). U pacjentów nieoperacyjnych natomiast łączy się radioterapię z chemioterapią.
Po zakończeniu leczenia pacjent pozostaje pod obserwacją specjalistów i powinien zgłaszać się na kontrolne badania – w tym diagnostykę obrazową.
Źródło tekstu: https://www.scmkrakow.pl/blog/choroby-i-dolegliwosci/choroby-laryngologiczne/guz-slinianki-nowotwory-lagodne-i-zlosliwe/